Kto to jest oskarżyciel posiłkowy?
Pokrzywdzony na etapie postępowania sądowego może działać jako oskarżyciel posiłkowy. Art. 53 kodeksu postępowania karnego stanowi bowiem, że: W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.
Przepisy postępowania karnego wyróżniają dwa rodzaje oskarżycieli posiłkowych. Na podstawie art. 54 § 1 kpk można skorzystać z uprawnienia, jakie daje ten przepis i zostać oskarżycielem posiłkowym ubocznym. Konieczne jest do tego, aby pokrzywdzony do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożył oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego (którym zasadniczo jest prokurator). W takiej sytuacji nawet cofnięcie przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia nie pozbawia uprawnień oskarżyciela publicznego. Dopuszczenie do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego ma charakter konstytutywny, tj. nie wymaga wydawania przez sąd odpowiedniego postanowienia.
Drugim rodzajem oskarżyciela posiłkowego jest tzw. oskarżyciel posiłkowy subsydiarny. Ta instytucja prawa karnego przewidziana jest wówczas gdy prokurator nie zamierza sporządzać i wnosić aktu oskarżenia do sądu. Dla uzyskania tego uprawnienia wymagane jest bowiem, aby kolejno:
- pokrzywdzony w związku z wydaniem pierwszego postanowienia o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia złożył w trybie art. 306 § 1 kodeksu postępowania karnego zażalenie na takie postanowienie,
- uchylił takie postanowienie, polecając kontynuowanie postępowania przygotowawczego,
- prokurator w dalszym ciągu nie znalazł podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i wydał kolejne postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia.
W opisanej sytuacji pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu (kolejnym) wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla prokuratora. Akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego musi być sporządzony i podpisany przez pełnomocnika, którym na ogół jest adwokat (procedura karna nakłada tutaj przymus adwokacko-radcowski).
Warto podkreślić, że w przypadku odstąpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia nie może on ponownie przyłączyć się do postępowania, co w niektórych sprawach skutkować może umorzeniem postępowania.
Co może oskarżyciel posiłkowy w sprawie karnej?
Oskarżyciel posiłkowy korzysta z praw strony postępowania. Może więc:
- przeglądać akta sprawy karnej,
- zgłaszać wnioski dowodowe, czyli przedstawiać sądowi zgromadzone przez siebie dowody, np. wniosek o przesłuchanie świadka czy też wniosek o przeprowadzenie dowodu z dostarczonych dokumentów (lub innych materiałów),
- może czynnie uczestniczyć w przesłuchaniach świadków, zadając im pytania,
- ma prawo wypowiedzi, czyli może odnieść się do wyjaśnień oskarżonego lub jego obrońcy,
- ma możliwość wygłoszenia tzw. mowy końcowej (oczywiście bezpośrednio lub przez pełnomocnika),
- może wnosić o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem,
- może także wnosić apelacje od wyroków sądów I instancji.
Wpis obrazuje jedynie przykładowe przykładowe uprawnienia oskarżyciela posiłkowego, z których korzystać on może w toku postępowania sądowego.
Kancelaria Adwokacka Macieja Woźniaka w toku prowadzonych spraw aktywnie korzysta z wyżej wymienionych uprawnień oskarżyciela posiłkowego, oczywiście w sytuacjach, gdy adwokat występuje w roli jego pełnomocnika.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks postępowania karnego